Sevgili Peygamberimizden (sav) önce, farklı asırlarda farklı peygamberler gelmiş ve ümmetlerine farklı şeriatlar getirmişlerdir. İman esaslarında ve temel meselelerde farklılık olmamakla beraber, teferruattaki bazı hükümler farklılıklar olmuştur.

Bu farklılığın sebebi; eski dönem insanlarının birbirinden uzak topluluklar olarak yaşamaları yüzünden aralarında çok ciddî karakter, kültür ve anlayış farklarının olmasıdır. Farklı özelliklere sahip bu insanların terbiyeleri için de farklı şeriatlar gelmesi İlâhî hikmetin bir gereği olmuştur.

Fakat, Peygamber Efendimiz (sav) ve ondan sonraki asırlarda insan toplulukları birbirleriyle yaklaşmış ve özellik ve anlayış farklılıkları kısmen azalmıştır. Bu yüzden farklı şeriatlara da ihtiyaç kalmamıştır.

Bununla beraber, farklılıklar tamamen kalkmadığı için, bu sefer de İlâhî hikmetin bir gereği olarak mezhepler devreye girmiştir. İslâm dini son ve tek din olarak gönderildiği için bütün insan tabakalarına ders verip terbiye edebilecek bir genişlikte gönderilmiştir. Bu genişliğin ve kuşatıcılığın bir numunesi de İslâm mezhepleridir.¹ 

Netice olarak mezheplerin farklı hükümleri, dinin kendinde var olan ve insanların farklılıklarını gözeten genişliklerdir. Bu farklılaşmaya işaretle Resûl-ü Ekrem (sav) şöyle buyurmuştur:

Ümmetimin ihtilafı rahmettir.² 

Bununla beraber mezhepler arasındaki farklılıklar öyle çok da değildir. Sadece teferruat kısmıyla alakalıdır. Bu da çok azdır. Bediüzzaman Hazretleri bu konuda şöyle demektedir:

Şeriatın yüzde doksanı, zaruriyat ve müsellemat-ı diniye birer elmas sütundur. Mesail-i içtihadiye-i hilafiye, yüzde ondur.³ 

Yani şeriatın yüzde doksanı, herkesçe bilinen zaruriyat ve müsellemat-ı diniyeden oluşur; bunlar dinin değişmez, sağlam ve elmas gibi hükümleridir. Geriye kalan yüzde onluk kısım ise içtihadî ve ihtilaflı meselelere dairdir. Bu kısımda farklı görüşler bulunabilir; fakat esas yapıyı sarsmaz. Yani şeriatın temel direkleri sabit, ihtilaflı meseleler ise sınırlıdır.

Bu konuda detaylı izah için lütfen bakınız;

Mezheplerin Ortaya Çıkış Sebepleri

Mezheplerdeki Farklılıkların Sebebi

1. Bediüzzaman Said Nursi, Sözler, Hayrat Neşriyat, Isparta 2013, s. 160.

2. Fethu’l Kebir, 1656.

3. Bediüzzaman Said Nursi, Mektubat, Hayrat Neşriyat, Isparta 2013, s. 497.