Üçüncü Misâl: Nübüvvetin tevhîd-i İlâhî hakkındaki netâic-i âliyesinden ve düstûr-u gāliyesinden اَلْوَاحِدُ لَا يَصْدُرُ اِلَّا عَنِ الْوَاحِدِ yani, “Her birliği bulunan, yalnız birden sudûr edecektir. Madem her şeyde ve bütün eşyâda bir birlik var. Demek bir tek zâtın îcâdıdır” diye olan tevhîdkârâne düstûru nerede? Eski felsefenin bir düstûr-u i‘tikādîsinden olan اَلْوَاحِدُ لَا يَصْدُرُ عَنْهُ اِلَّا الْوَاحِدُ “Birden bir sudûr eder, yani bir zâttan, bizzât bir tek sudûr edebilir. Sâir şeyler, vâsıtalar vâsıtasıyla ondan sudûr eder” diye Ganiyy-i Alel’ıtlâk ve Kadîr-i Mutlak’ı âciz vesâite muhtaç göstererek; bütün esbâba ve vesâite, rubûbiyette bir nevi‘ şirket verip, Hâlik-ı Zülcelâl’e, ‘akl-ı evvel’ nâmında bir mahlûku verip, âdetâ sâir mülkünü esbâba ve vesâite taksîm ederek bir şirk-i azîme yol açan, şirk-âlûd ve dalâlet-pîşe o felsefenin düstûru nerede? Hukemânın yüksek kısmı olan İşrâkıyyûn böyle halt etseler, Maddiyyûn, Tabîiyyûn gibi aşağı kısımların ne kadar halt edeceklerini kıyâs edebilirsin.1
İslâm felsefecileri Yunan Felsefeci Plotin'den etkilenerek onun tam şekillendiremediği bu teoriyi sistematikleştirmiştir. Temelde 'Birden ancak bir çıkar' prensibiyle kâinatın yaratılmasını doğrudan Cenâb-ı Hakk'a vermeyip ondan 'zorunlu' olarak zincirleme bir şekilde '10 akıl' çıktığını iddia eder.
Sudûr fikrini ekolleştiren İbn-i Sinâ ve Farâbi'nin hatalarını, İmâm Gazâlî Hazretleri (ks) 20 noktada tespit etmiş ve 3 maddede ise onları tekfîr etmiştir.
Üstâd Bediüzzaman Hazretleri ise, İslâm Felsefecilerinin mantık ilmindeki vukufiyetleri sebebiyle başta Nübüvvet olmak üzre çeşitli itikâdi meseleleri, ilme'l yakîn derecesinde isbât ettiklerini ve bu sebeple mümin kimseler olduklarını; ancak felsefî değerlendirmeleriyle Cenâb-ı Hakk'ın zât ve sıfatları, kâinatın yaratılması ve âhiret hayatı gibi konuları İslâm ile bağdaşmayan bir tarzda izah etmeleri münasebetiyle de büyük bir hataya düştüklerini belirtmiştir.
Bu konuyla ilgili benzer suâlin cevabı için lütfen bakınız;
https://risale.online/soru-cevap/ukul-u-asere-2
https://risale.online/soru-cevap/bediuzzamana-gore-islam-felsefecilerinin-durumu
https://risale.online/soru-cevap/felsefe-ve-kelam
Ayrıca konuyla ilgili daha detaylı bilgilere aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz;
https://risale.online/soru-cevap/israkiyyun
https://risale.online/soru-cevap/vahdet
https://risale.online/soru-cevap/vahid-bir-mevcudun-bir-vahidden-sudur-etmesi
https://islamansiklopedisi.org.tr/sudur
Bediüzzaman Said Nursî, Sözler, Hayrat Neşriyat, Isparta 2016, s. 225.